SIBO – co to, przyczyny, objawy, jak zapobiegać nawrotom, suplementacja, leczenie

Zastanawiasz się, dlaczego po posiłku czujesz się wzdęty, masz bóle brzucha lub doświadczasz innych problemów trawiennych? Może to być związane z SIBO, czyli zespołem przerostu bakteryjnego jelita cienkiego. Choć brzmi to skomplikowanie, SIBO staje się coraz bardziej powszechnym problemem, który dotyka wielu osób. Jego objawy mogą przypominać inne schorzenia przewodu pokarmowego, przez co nie jest łatwo go zdiagnozować. Dowiedz się, czym dokładnie jest SIBO, jakie są jego przyczyny i objawy, oraz co możesz zrobić, aby skutecznie zapobiegać nawrotom i wspierać leczenie za pomocą suplementacji.

Co to jest SIBO?

SIBO, czyli zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego, to stan, w którym dochodzi do nadmiernego wzrostu mikroorganimzów w tej części układu pokarmowego. Zwykle bakterie zasiedlają głównie jelito grube, a w jelicie cienkim ich liczba jest stosunkowo niewielka. Jednak gdy bariera ochronna jelita cienkiego zostaje osłabiona lub dochodzi do zaburzeń jego motoryki, bakterie zaczynają się tam namnażać, a to prowadzi do różnych problemów zdrowotnych.

Przerost mikroorganizmów w jelicie cienkim zaburza prawidłowe trawienie oraz wchłanianie składników odżywczych. To z kolei może powodować szereg objawów, takich jak wzdęcia, bóle brzucha czy problemy z wypróżnianiem. SIBO nie jest łatwe do zdiagnozowania, ponieważ jego symptomy są często mylone z innymi chorobami, takimi jak zespół jelita drażliwego (IBS) czy nietolerancje pokarmowe.

Jakie są najczęstsze przyczyny SIBO?

SIBO może rozwijać się z różnych powodów, a jego przyczyny bywają złożone. Jednym z głównych czynników prowadzących do przerostu mikroorganizmów w jelicie cienkim są zaburzenia motoryki jelit. Jeśli trawienie jest spowolnione, treść pokarmowa zalega dłużej w jelicie cienkim, co stwarza idealne warunki do ich rozwoju.

Innym czynnikiem sprzyjającym SIBO są problemy z produkcją kwasu solnego w żołądku. Kwas ten nie tylko pomaga w trawieniu, ale też stanowi naturalną barierę ochronną przed nadmiernym rozwojem mikroorganizmów. Gdy produkcja kwasu solnego nie przebiega poprawnie, mikroorganizmy mają większą szansę przedostać się do jelita cienkiego i tam się rozmnażać.

SIBO może również rozwijać się w wyniku innych schorzeń, takich jak cukrzyca, choroby tarczycy, celiakia czy przewlekłe stany zapalne jelit, które wpływają na funkcjonowanie układu pokarmowego. Warto także pamiętać, że niektóre operacje chirurgiczne, zwłaszcza te związane z przewodem pokarmowym, mogą zwiększać ryzyko wystąpienia przerostu bakteryjnego.

Kolejnym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi SIBO mogą być zaburzenia strukturalne przewodu pokarmowego, takie jak zwężenia jelita czy uchyłki, które tworzą przestrzenie sprzyjające zaleganiu treści pokarmowej i rozwojowi mikroorganizmów. Długotrwałe stosowanie antybiotyków lub leków hamujących wydzielanie kwasu żołądkowego, takich jak inhibitory pompy protonowej, również może prowadzić do przerostu w jelicie cienkim.

Przyczyny SIBO mogą być różnorodne, dlatego istotne jest, aby odpowiednio zdiagnozować problem i dobrać odpowiednie leczenie.

Array

SIBO — objawy

Zastanawiasz się, czy to, co odczuwasz, może być związane z SIBO? Objawy tej choroby mogą być różnorodne i często przypominają inne dolegliwości układu pokarmowego. Do najczęstszych objawów należą:

• Wzdęcia i gazy – przerost mikroorganizmów w jelicie cienkim powoduje fermentację pokarmów, co prowadzi do nadmiernego gromadzenia się gazów.
• Bóle brzucha – częste bóle lub skurcze, szczególnie po posiłku, mogą być sygnałem, że jelito cienkie nie pracuje prawidłowo.
• Zmiany w wypróżnianiu – mogą występować zarówno biegunki, jak i zaparcia, co zależy od indywidualnej reakcji organizmu na SIBO.
• Niedobory składników odżywczych – mikroorganizmy w jelicie cienkim mogą zaburzać wchłanianie witamin i składniki mineralne, prowadząc do ich niedoborów. Często objawia się to osłabieniem, zmęczeniem, a także problemami ze skórą i włosami.
• Niestrawność i uczucie pełności – mimo jedzenia niewielkich porcji, możesz odczuwać uczucie pełnego żołądka, a także niestrawność.
• Niewyjaśnioną utratą masy ciała – przewlekłe zaburzenia wchłaniania składników odżywczych spowodowane przez SIBO mogą prowadzić do utraty wagi, nawet jeśli osoba spożywa wystarczającą ilość kalorii.
• Nadmierne odbijanie się i zgaga – fermentacja w jelicie cienkim może powodować cofanie się treści pokarmowej i kwasów żołądkowych, co prowadzi do zgagi i nieprzyjemnego uczucia w przełyku.
• Objawy alergii lub nietolerancji pokarmowych – u osób z SIBO mogą pojawiać się nietolerancje pokarmowe, szczególnie na produkty bogate w fermentujące węglowodany (FODMAP), co może prowadzić do nasilenia objawów, takich jak wzdęcia, bóle brzucha czy biegunki po spożyciu takich pokarmów.

SIBO może również powodować nietypowe objawy, takie jak zmiany w nastroju, problemy z koncentracją czy nadwrażliwość na niektóre pokarmy. Dlatego, jeśli zmagasz się z wieloma z tych dolegliwości, warto rozważyć możliwość, że przyczyną może być przerost bakterii w jelicie cienkim.

Diagnoza SIBO — jakie badania wykonać

Diagnoza SIBO nie zawsze jest prosta, ponieważ objawy mogą przypominać inne schorzenia przewodu pokarmowego. Na szczęście istnieją badania, które mogą pomóc w rozpoznaniu tego problemu. Jeśli podejrzewasz, że możesz mieć SIBO, warto rozważyć wykonanie poniższych testów:

• Test oddechowy na SIBO – to jedno z najpopularniejszych badań. Polega na spożyciu specjalnego roztworu, najczęściej zawierającego glukozę lub laktulozę, a następnie zmierzeniu ilości wodoru i metanu w wydychanym powietrzu. Podwyższone stężenie tych gazów może świadczyć o przerostach bakteryjnych.
• Badania laboratoryjne – czasami zlecane są badania krwi, które mogą wykazać obecność niedoborów witamin (np. B12) oraz innych substancji, wskazujących na zaburzenia wchłaniania. Obecność tych niedoborów może sugerować SIBO.
• Badania obrazowe – w niektórych przypadkach, aby wykluczyć inne przyczyny problemów, takie jak niedrożność jelit czy zrosty, lekarz może zlecić badania obrazowe, np. tomografię komputerową (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI).

Diagnoza SIBO wymaga dokładnych badań, dlatego warto skonsultować się ze specjalistą, który pomoże dobrać odpowiednie metody diagnostyczne i zaproponuje skuteczny plan leczenia.

Suplementacja w SIBO

Suplementacja może być pomocnym wsparciem podczas leczenia SIBO, jednak warto pamiętać, że nie zastąpi ona terapii farmakologicznej. Odpowiednio dobrane preparaty mogą łagodzić objawy i wspierać zdrowie jelit. 

Probiotyki są jednym z najczęściej stosowanych suplementów, jednak w przypadku SIBO należy ostrożnie wybierać szczepy, ponieważ są one dobierane w zależności od objawów i stanu zdrowia. Ponadto warto rozważyć stosowanie prokinetyków, ponieważ wspierają prawidłową motorykę jelit. Ich główną rolą jest stymulowanie perystaltyki, czyli ruchów jelit, które odpowiadają za przesuwanie treści pokarmowej przez układ pokarmowy. W przypadku SIBO, spowolniona motoryka jelit może przyczyniać się do zalegania pokarmu w jelicie cienkim, co sprzyja przerostowi mikroorganizmów. Prokinetyki pomagają zapobiegać temu procesowi, wspierając regularne oczyszczanie jelita cienkiego z resztek pokarmowych i mikroorganizmów. 

Enzymy trawienne to kolejny ważny element suplementacji, szczególnie przy zaburzonym trawieniu, jakie często występuje przy SIBO. Suplementy te pomagają rozkładać białka, tłuszcze i węglowodany. Zmniejsza to ryzyko fermentacji pokarmów. Często osoby z SIBO zmagają się również z niedoborem witaminy B12, ponieważ mikroorganizmy w jelicie cienkim mogą utrudniać jej wchłanianie. Warto regularnie monitorować poziom tej witaminy i rozważyć jej suplementację, zwłaszcza przy stwierdzonym niedoborze.

Cynk, jako składnik mineralny wspierający funkcjonowanie układu odpornościowego oraz zdrowie jelit, może być cennym uzupełnieniem diety w trakcie leczenia. Niedobory cynku mogą prowadzić do dalszych problemów trawiennych, dlatego warto dbać o odpowiednie stężenie tego składnika.

Zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem przed rozpoczęciem suplementacji, aby dobrać preparaty, które będą najlepiej wspierały proces leczenia i nie pogorszą objawów.

Array

SIBO — leczenie

Leczenie SIBO zazwyczaj opiera się na kilku istotnych elementach, takich jak antybiotykoterapia, zmiana diety oraz wspomagająca suplementacja. Celem leczenia jest ograniczenie nadmiaru mikroorganizmów w jelicie cienkim oraz przywrócenie prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego.

Najczęściej stosowaną metodą leczenia SIBO są antybiotyki, które mają na celu redukcję przerostu bakterii. Popularnym lekiem jest rifaksymina, która działa głównie w jelicie, minimalizując ryzyko ogólnoustrojowych skutków ubocznych. Czasami stosuje się także metronidazol lub inne antybiotyki, w zależności od specyfiki pacjenta.

Dieta eliminacyjna to kolejny krok w terapii. Często zalecana jest dieta niskowęglowodanowa lub niskosiarkowa, która ogranicza fermentację pokarmów przez mikroorganizmy. Wprowadzenie odpowiednich zmian w diecie może pomóc w redukcji objawów i wspomagać leczenie farmakologiczne.

Probiotyki i enzymy trawienne również mogą wspierać leczenie. Po zakończeniu terapii antybiotykowej wprowadzenie probiotyków pomaga odbudować zdrową florę bakteryjną. Enzymy trawienne pomagają w trawieniu pokarmów, zmniejszając ryzyko nawrotów.

Leczenie SIBO wymaga cierpliwości i konsekwencji, a jego skuteczność zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta. Ważne jest, aby monitorować postępy i konsultować się z lekarzem w celu dostosowania terapii.

Co jeść przy SIBO?

Przy SIBO dieta powinna skupiać się na ograniczeniu pokarmów, które mogą powodować fermentację w jelicie cienkim. Jednym z popularnych podejść jest dieta low-FODMAP, która eliminuje fermentujące cukry, odpowiedzialne za nasilanie objawów. Warto wybierać produkty, które są lekkostrawne i nie przyczyniają się do nadmiernej produkcji gazów.

W diecie przy SIBO zaleca się spożywanie:

• Chudych białek, takich jak drób, ryby czy jajka, które są łatwe do strawienia i nie fermentują.
• Niskowęglowodanowych warzyw, takich jak cukinia, ogórki, marchew czy szpinak, które nie zawierają dużych ilości fermentujących cukrów.
• Tłuszczów zdrowych, np. oliwa z oliwek, awokado czy olej kokosowy, które pomagają w przyswajaniu witamin i nie powodują wzdęć.

Unikać należy:

• Produktów bogatych w cukry fermentujące, takich jak cebula, czosnek, brokuły, kapusta i fasola, ponieważ mogą one nasilać objawy wzdęć i bólu.
• Przetworzonych węglowodanów, takich jak białe pieczywo, ciasta czy słodycze, które są trudne do strawienia i mogą być fermentowane przez bakterie w jelicie cienkim.
• Nabiału w przypadku nietolerancji laktozy, ponieważ może on powodować dyskomfort i wzdęcia.

Dostosowanie diety do indywidualnych potrzeb i stopniowe wprowadzanie produktów może pomóc złagodzić objawy SIBO oraz wspierać proces leczenia.

Jak zapobiegać nawrotom SIBO?

Zapobieganie nawrotom SIBO wymaga odpowiedniej strategii, która obejmuje zmiany w stylu życia, dietę oraz regularne monitorowanie stanu zdrowia. Chociaż leczenie może przynieść ulgę, SIBO ma tendencję do nawrotów, dlatego ważne jest, aby wprowadzić odpowiednie działania prewencyjne.

Pierwszym krokiem jest utrzymanie zbilansowanej diety. Zastosowanie diety o niskiej zawartości FODMAP może pomóc w kontrolowaniu objawów i zapobieganiu nadmiernej fermentacji w jelicie cienkim. Ograniczenie przetworzonych węglowodanów oraz pokarmów fermentujących może zmniejszyć ryzyko nawrotu.

Regularne stosowanie enzymów trawiennych i probiotyków również może wspierać zdrowie jelit i zapobiegać nadmiernemu wzrostowi bakterii. Probiotyki pomagają odbudować zdrową florę bakteryjną, co może być kluczowe po zakończonym leczeniu antybiotykami.

Ważne jest też dbanie o prawidłową motorykę jelit, aby uniknąć zalegania pokarmu w jelicie cienkim. Regularna aktywność fizyczna oraz picie odpowiedniej ilości wody mogą wspierać perystaltykę jelit, co zmniejsza ryzyko przerostu bakterii.

Unikaj także nadmiernego stosowania antybiotyków bez wyraźnej potrzeby, ponieważ mogą one zaburzać równowagę mikrobioty i sprzyjać nawrotom SIBO.

Pamiętaj, że nawracające SIBO wymaga indywidualnego podejścia. Warto regularnie konsultować się z lekarzem, aby dostosować plan profilaktyki i leczenia do swoich potrzeb.

Badania nad SIBO

Zespół przerostu bakterii jelita cienkiego staje się coraz bardziej powszechnym problemem zdrowotnym, a jego wpływ na jakość życia pacjentów nie może być bagatelizowany. Rośnie liczba osób zmagających się z objawami SIBO, takimi jak wzdęcia, bóle brzucha i problemy z trawieniem. Schorzenie to jest nie tylko uciążliwe, ale również może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, w tym do niedoborów pokarmowych oraz zaburzeń wchłaniania składników odżywczych. Na szczęście istnieje coraz więcej badań, które wskazują jak prawidłowo leczyć tą chorobę oraz zapobiegać jej nawrotom. Poznaj kilka faktów na ten temat, które można znaleźć w badaniach naukowych:

1. W leczeniu zespołu przerostu bakterii jelita cienkiego stosowanie probiotyków odgrywa istotną rolę, ponieważ mogą one wspierać zdrowie jelit i przywracać równowagę mikrobiomu. Kluczowe jest, aby probiotyki były dobierane indywidualnie, ponieważ różne szczepy mają różne właściwości i działanie. Odpowiednio dobrane probiotyki mogą nie tylko łagodzić objawy SIBO, ale także poprawiać ogólny stan zdrowia pacjenta poprzez wspomaganie trawienia i wzmacnianie systemu odpornościowego [1]. 
2. Ekstrakty roślinne, takie jak berberyna, czosnek i olejek z oregano, mogą skutecznie wspomagać leczenie SIBO poprzez redukcję nadmiernego wzrostu bakterii w jelicie cienkim. Zioła te mają właściwości antybakteryjne i antyseptyczne, co pomaga eliminować patogeny i zmniejszać stany zapalne. Regularne stosowanie wyciągów z tych roślin może również wspierać odbudowę zdrowej flory bakteryjnej, poprawiając funkcjonowanie układu pokarmowego [2]. 
3. Dieta low FODMAP jest często stosowana w leczeniu SIBO, ponieważ ogranicza fermentowalne oligo-, di- i monosacharydy oraz poliole, które mogą nasilać objawy związane z przerostem bakterii w jelicie cienkim. Ograniczając spożycie tych substancji, można zredukować wzdęcia, bóle brzucha i inne dolegliwości pokarmowe. Dieta ta nie jest jednak przeznaczona na dłuższy czas, ponieważ może prowadzić do niedoborów składników odżywczych i spadku różnorodności mikrobiomu jelitowego [3].

FAQ

Czym jest SIBO?

SIBO, czyli zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego, to stan, w którym dochodzi do nadmiernego rozwoju mikroorganizmów w tej części jelit, gdzie normalnie występuje ich mniej. Zaczynają one fermentować składniki treści pokarmowej, co prowadzi do wzdęć, bólów brzucha i problemów z trawieniem. W efekcie możesz odczuwać dyskomfort po jedzeniu i problemy z wypróżnianiem.

Jak sprawdzić, czy mam SIBO?

Najczęstszym sposobem na sprawdzenie, czy masz SIBO, jest wykonanie testu oddechowego. Podczas tego badania wypijasz roztwór zawierający glukozę lub laktulozę, a następnie mierzona jest ilość wodoru i metanu w wydychanym powietrzu. Zwiększone stężenie tych gazów może świadczyć o przerostach bakteryjnych. Inną metodą jest badanie kału lub pobranie próbki płynu z jelita cienkiego podczas endoskopii.

Co boli przy SIBO?

Przy SIBO możesz odczuwać bóle brzucha, zwłaszcza w okolicach środkowej części. Ból często nasila się po posiłku, gdy mikroorganizmy w jelicie cienkim zaczynają fermentować pokarm, powodując wzdęcia i skurcze. Dyskomfort może być związany również z uczuciem pełności i nadmierną produkcją gazów.

Czy SIBO może powracać?

Tak, SIBO ma tendencję do nawrotów, zwłaszcza jeśli pierwotne przyczyny problemu nie zostaną rozwiązane. Nawrót może być spowodowany zaburzeniami motoryki jelit, niewłaściwą dietą lub nieprawidłowym trawieniem. Dlatego ważne jest, aby po zakończeniu leczenia wprowadzić odpowiednie zmiany w stylu życia, takie jak zbilansowana dieta i regularne stosowanie probiotyków.

Jak leczyć SIBO?

Leczenie SIBO zazwyczaj obejmuje antybiotykoterapię, której celem jest ograniczenie nadmiaru bakterii w jelicie cienkim. Popularnym lekiem jest rifaksymina, działająca głównie w jelitach. Oprócz leków, ważna jest odpowiednia dieta – zazwyczaj o niskiej zawartości fermentujących cukrów (dieta low-FODMAP). W niektórych przypadkach pomocne mogą być probiotyki i enzymy trawienne, które wspierają proces trawienia i odbudowę zdrowej flory jelitowej.

Zobacz także

• Nadmierne i częste gazy jelitowe i wzdęcia – jak sobie z nimi radzić?
• Choroba Leśniowskiego- Crohna – objawy, przyczyny i leczenie
• Zespół jelita drażliwego – przyczyny, objawy, suplementacja, dieta, leczenie

Bibliografia

1. Skrzydło-Radomańska B, Cukrowska B. How to Recognize and Treat Small Intestinal Bacterial Overgrowth? J Clin Med. 2022 Oct 12;11(20):6017. 
2. Min M, Nadora D, Chakkalakal M, Afzal N, Subramanyam C, Gahoonia N, Pan A, Thacker S, Nong Y, Chambers CJ, Sivamani RK. An Oral Botanical Supplement Improves Small Intestinal Bacterial Overgrowth (SIBO) and Facial Redness: Results of an Open-Label Clinical Study. Nutrients. 2024 Sep 18;16(18):3149. 
3. Sellge G, Ockenga J. Bakterielle Fehlbesiedlung des Dünndarms (SIBO) – Therapie, Ernährung, Mikrobiom [Small intestinal bacterial overgrowth (SIBO) – Therapy, nutrition, microbiome]. Dtsch Med Wochenschr. 2024 Sep;149(18):1071-1079. German.