Pokrzywa – jak działa i kto powinien po nią sięgać?

Czy roślina uważana przez wiele osób za chwast może wspierać zdrowie? Pokrzywa, choć często omijana szerokim łukiem, skrywa w sobie właściwości, które zainteresowały nie tylko zwolenników medycyny naturalnej, ale i naukowców. Działa przeciwzapalnie, wspomaga pracę nerek i może wpływać na obniżenie stężenia glukozy we krwi. Dowiedz się, jakie są właściwości pokrzywy, komu może pomóc i kiedy należy zachować ostrożność.

Pokrzywa – chwast, który wspiera zdrowie?

Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L) to wieloletnia roślina z rodziny pokrzywowatych. Najczęściej rośnie w pobliżu zabudowań, na łąkach, przy ogrodzeniach i w miejscach bogatych w azot. Jej intensywny wzrost i parzące włoski sprawiają, że bywa traktowana jak chwast, choć jej skład chemiczny świadczy o czymś zupełnie innym.

Pokrzywa to roślina, która zawiera szereg cennych związków: witaminy (C, A, K), składniki mineralne (żelazo, magnez, potas, krzem), flawonoidy (w tym kwercetyna), kwasy organiczne, białka roślinne i karotenoidy. W zależności od zastosowania wykorzystuje się liście pokrzywy, korzeń pokrzywy lub nasiona pokrzywy. Roślina kwitnie od czerwca do października i może być używana zarówno w formie świeżej, jak i suszonej.

Ze względu na swój skład pokrzywa znajduje zastosowanie w profilaktyce zdrowotnej i w diecie. Może wspierać organizm w stanach zapalnych, wpływać na pracę nerek, pomagać w eliminacji nadmiaru wody, wykazywać potencjał antyoksydacyjny i dostarczać cennych składników odżywczych. Często stosuje się ją także wspomagająco przy łagodnych dolegliwościach układu moczowego.

Na co działa pokrzywa zwyczajna?

Pokrzywa zwyczajna ma szerokie zastosowanie w naturalnym wspieraniu organizmu. Dzięki zawartości substancji aktywnych może wpływać na różne układy i procesy fizjologiczne. Jej działanie obejmuje nie tylko efekt moczopędny czy przeciwzapalny, ale też wsparcie w regulacji glukozy i cholesterolu oraz poprawę wyglądu skóry i włosów.

Oto, na co może działać pokrzywa:

• Układ moczowy – wspomaga usuwanie nadmiaru wody z organizmu, zmniejsza ryzyko zatrzymywania płynów i powstawania obrzęków, działa łagodząco przy drobnych stanach zapalnych pęcherza, może być pomocna przy łagodnym przeroście prostaty i problemach z oddawaniem moczu (jeśli jednak przyjmujesz jakieś leki, skonsultuj z lekarzem, czy możesz je połączyć z pokrzywą).
• Układ trawienny – wspiera trawienie, może poprawiać przyswajanie składników odżywczych i łagodzić drobne dolegliwości żołądkowe.
• Gospodarka węglowodanowa – pomaga obniżać stężenie glukozy we krwi, może wspierać zwiększenie wydzielania insuliny i poprawiać wrażliwość tkanek na jej działanie.
• Stężenie cholesterolu całkowitego – niektóre źródła sugerują, że pokrzywa może wpływać na obniżenie stężenia cholesterolu, wspierając układ sercowo-naczyniowy.
• Skóra i włosy – stosowana zewnętrznie zmniejsza przetłuszczanie skóry, ogranicza podrażnienia i poprawia kondycję włosów.
• Układ odpornościowy – związki roślinne obecne w pokrzywie mogą wspierać mechanizmy obronne organizmu.
• Procesy zapalne – zawarte w niej substancje pomagają hamować enzymy odpowiedzialne za rozwój stanu zapalnego w organizmie.

Dla kogo pokrzywa jest szczególnie polecana?

Pokrzywa zwyczajna może być wsparciem w codziennej diecie i pielęgnacji, ale nie każdy organizm potrzebuje jej w takim samym stopniu. Dzięki różnorodnemu działaniu znajduje zastosowanie u osób w różnym wieku i z różnymi potrzebami zdrowotnymi.

Najczęściej pokrzywę zaleca się:

• Osobom z osłabioną odpornością – w okresach przeziębień, infekcji i przesilenia sezonowego.
• Przy problemach z układem moczowym – np. przy skłonności do zatrzymywania wody, lekkich stanach zapalnych lub uczuciu ciężkości w dolnej części brzucha.
• Osobom z insulinoopornością lub cukrzycą typu 2 – może działać wspomagająco w regulowaniu stężenia glukozy we krwi, jednak jej stosowanie powinno być skonsultowane z lekarzem.
• Przy problemach skórnych i wypadaniu włosów – zarówno zewnętrznie, jak i wewnętrznie.
• Seniorom i osobom z chorobami reumatycznymi – ze względu na właściwości przeciwzapalne i łagodzące ból stawów.
• Przy niedoborach żelaza i objawach anemii – ze względu na obecność składników mineralnych, które mogą wspomagać produkcję czerwonych krwinek.

Jak stosować pokrzywę?

To jak wykorzystać pokrzywę zależy od rodzaju dolegliwości i preferowanej formy przyjmowania. Najczęściej stosuje się napar z suszonych liści pokrzywy, który przygotowuje się poprzez zalanie 1–2 łyżeczek suszu gorącą wodą i odstawienie na kilka minut. Taki napój wspiera pracę nerek, pomaga pozbyć się nadmiaru wody z organizmu i działa przeciwzapalnie.

Sok ze świeżych liści to skoncentrowana forma, która zawiera więcej składników aktywnych, ale wymaga ostrożności przy samodzielnym przygotowaniu. Płukanki na bazie pokrzywy mogą być wsparciem przy nadmiernym przetłuszczaniu skóry głowy, wypadaniu włosów lub podrażnieniach skóry. Wystarczy ostudzony napar, którym po umyciu spłukuje się włosy albo przemywa skórę.

W aptekach i sklepach zielarskich dostępne są również suplementy zawierające wyciąg z pokrzywy w postaci kapsułek, kropli lub tabletek. Taka forma sprawdza się przy suplementacji wspomagającej układ moczowy, odpornościowy lub trawienny.

Bez względu na formę, stosowanie pokrzywy warto zaplanować w kilkutygodniowych cyklach. Nie zaleca się jej codziennego przyjmowania przez dłuższy czas bez przerwy, ponieważ może to prowadzić do wypłukania elektrolitów i odwodnienia. Dlatego bardzo ważne jest, aby w trakcie stosowania pokrzywy dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu i pić wystarczającą ilość wody każdego dnia. Przy przewlekłych schorzeniach lub przyjmowaniu leków najlepiej wcześniej skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem.

Jakie są skutki uboczne picia pokrzywy?

Pokrzywa zwyczajna, choć naturalna i często dobrze tolerowana, może powodować działania niepożądane – zwłaszcza przy długotrwałym stosowaniu lub u osób z nadwrażliwością. Warto znać możliwe skutki uboczne, zanim włączysz ją do codziennej rutyny.

Najczęstsze skutki uboczne to:

• Zaburzenia elektrolitowe – działanie moczopędne pokrzywy może prowadzić do wypłukiwania potasu i sodu. Objawia się to osłabieniem, zawrotami głowy i skurczami mięśni. W szczególności przy spożywaniu dużej ilości pokrzywy. 
• Reakcje alergiczne – u osób wrażliwych kontakt ze świeżą rośliną lub spożycie naparu może wywołać swędzenie, wysypkę, pokrzywkę albo trudności z oddychaniem.
• Interakcje z lekami – picie herbaty z pokrzywy może wzmacniać działanie niektórych leków, np. moczopędnych, przeciwcukrzycowych czy obniżających ciśnienie krwi.
• Podrażnienie żołądka – rzadko, ale możliwe przy nadmiernym spożyciu, zwłaszcza na pusty żołądek.

Jeśli masz przewlekłe dolegliwości lub przyjmujesz leki, najlepiej skonsultuj stosowanie pokrzywy z lekarzem lub farmaceutą.

Interakcje z lekami, czyli z czym nie łączyć pokrzywy?

Pokrzywa zawiera substancje aktywne, które mogą wpływać na działanie niektórych leków. Choć to roślina o szerokim zastosowaniu, jej równoczesne stosowanie z preparatami farmakologicznymi może niekiedy prowadzić do działań niepożądanych. Szczególną ostrożność powinny zachować osoby przyjmujące leki:

Moczopędne – pokrzywa również wykazuje działanie diuretyczne, co może zwiększać wydalanie wody z organizmu i prowadzić do utraty elektrolitów.

Przeciwcukrzycowe – może obniżać stężenie glukozy we krwi i nasilać działanie leków hipoglikemizujących, co zwiększa ryzyko niedocukrzenia.

Przeciwzakrzepowe – zawartość witaminy K w liściach pokrzywy może wpływać na krzepliwość krwi i osłabiać skuteczność leczenia przeciwkrzepliwego.

W przypadku chorób przewlekłych lub długotrwałego przyjmowania leków, warto skonsultować stosowanie pokrzywy z lekarzem lub farmaceutą.

Badania nad pokrzywą

W ostatnich latach pokrzywa zwróciła uwagę naukowców ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Zawarte w niej związki bioaktywne, takie jak kwercetyna, kemferol czy kwasy fenolowe, mogą wpływać na szlaki zapalne w organizmie. Badania pokazują, że ekstrakty z pokrzywy hamują aktywność enzymów prozapalnych i mogą modulować działanie cytokin. Obserwacje te potwierdzają tradycyjne zastosowania pokrzywy w łagodzeniu bólu stawów i stanów zapalnych dróg moczowych. Poznaj więc nieco więcej faktów na jej temat, które można znaleźć w badaniach naukowych.

Ekstrakty z pokrzywy wykazują zdolność do ograniczania stresu oksydacyjnego. Związki takie jak kwas kawowy, kwercetyna czy fitol aktywują enzymy antyoksydacyjne i chronią komórki nerwowe, wątrobowe i nerkowe przed uszkodzeniem. Roślina ta jest składnikiem mieszanek ziołowych wspierających detoksykację, zwłaszcza u sportowców, osób z cukrzycą czy przewlekłymi stanami zapalnymi [1].

Pokrzywa może wspierać osoby z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej. Dzięki zawartości bioaktywnych związków roślina ta może pomagać w obniżaniu stężenia glukozy we krwi oraz poprawiać wrażliwość na insulinę. Zarówno napary, jak i ekstrakty wodne lub alkoholowe mają działanie hipoglikemiczne. W połączeniu z aktywnością fizyczną i odpowiednią dietą może wspierać kontrolę glikemii w sposób naturalny. Jej działanie może też obejmować poprawę profilu lipidowego [1,2]. 

Pokrzywa może też znaleźć zastosowanie w obniżaniu ciśnienia tętniczego. Jej naturalne działanie moczopędne pomaga usuwać nadmiar sodu, co bezpośrednio wpływa na obniżenie ciśnienia tętniczego. Jednocześnie obecny w pokrzywie potas może przeciwdziałać zatrzymywaniu wody i wpływać korzystnie na równowagę jonową organizmu. Składniki rośliny mogą także wpływać na aktywność enzymów zaangażowanych w regulację ciśnienia [3].

Pokrzywa zwyczajna | Podsumowanie

Pokrzywa to roślina o szerokim zastosowaniu, której właściwości lecznicze wykorzystywane są zarówno w ziołolecznictwie, jak i codziennej profilaktyce. Wspiera funkcjonowanie układu moczowego, odpornościowego i trawiennego, a także pomaga w obniżeniu stężenia glukozy we krwi. Dzięki zawartości cennych składników aktywnych może działać przeciwzapalnie i detoksykująco. Mimo wielu zalet nie każdy może z niej korzystać, ponieważ istnieją konkretne przeciwwskazania do stosowania, zwłaszcza przy schorzeniach nerek czy podczas ciąży. Zanim sięgniesz po napar lub suplement z pokrzywy, warto poznać jej pełny profil działania.

FAQ

Kiedy nie wolno pić pokrzywy?

Pokrzywa nie jest zalecana osobom z chorobami nerek, skłonnością do kamicy nerkowej, a także przy stosowaniu leków moczopędnych, przeciwkrzepliwych lub regulujących stężenie glukozy we krwi. Ostrożność powinny zachować osoby z niskim ciśnieniem oraz alergią na rośliny z rodziny pokrzywowatych. Nie zaleca się jej także dzieciom poniżej 12. roku życia.

Czy pokrzywa jest dobra na jelita?

Tak, pokrzywa może wspierać pracę układu pokarmowego. Działa łagodząco na błony śluzowe, wspomaga trawienie i może zmniejszać drobne stany zapalne jelit. Dodatkowo zawarte w niej składniki roślinne wpływają korzystnie na florę jelitową i ogólną kondycję przewodu pokarmowego.

Czy można pić pokrzywę w ciąży?

Pokrzywa w ciąży bywa stosowana, ale zawsze wymaga konsultacji z lekarzem. Ze względu na działanie moczopędne, możliwość wpływu na ciśnienie krwi i metabolizm, jej picie nie jest wskazane bez kontroli specjalisty. W niektórych przypadkach może być pomocna, ale nie powinna być stosowana samodzielnie ani w nadmiarze.

Zobacz także

Oczyszczanie i regeneracja wątroby

Dieta sokowa – czy jest zdrowa i bezpieczna?

Bibliografia

1. Devkota HP, Paudel KR, Khanal S, Baral A, Panth N, Adhikari-Devkota A, Jha NK, Das N, Singh SK, Chellappan DK, Dua K, Hansbro PM. Stinging Nettle (Urtica dioica L.): Nutritional Composition, Bioactive Compounds, and Food Functional Properties. Molecules. 2022 Aug 16;27(16):5219. 
2. Golalipour MJ, Khori V. The protective activity of Urtica dioica leaves on blood glucose concentration and beta-cells in streptozotocin-diabetic rats. Pak J Biol Sci. 2007 Apr 15;10(8):1200-4. 
3. Bhusal KK, Magar SK, Thapa R, Lamsal A, Bhandari S, Maharjan R, Shrestha S, Shrestha J. Nutritional and pharmacological importance of stinging nettle (Urtica dioica L.): A review. Heliyon. 2022 Jun 22;8(6):e09717.