Kwas GABA – czym jest i czy warto go stosować?

Problemy z zasypianiem, gonitwa myśli i rozdrażnienie to objawy, które mogą sygnalizować zaburzenia snu. Kiedy organizm człowieka przestaje radzić sobie z codziennym stresem, warto przyjrzeć się roli, jaką pełni GABA, czyli kwas gamma-aminomasłowy. To właśnie jego niedobór może zaburzać nocną regenerację i pogarszać funkcjonowanie na co dzień. Sprawdź, jakie działanie kwasu gamma-aminomasłowego może wspierać układ nerwowy i poprawić jakość snu.

GABA – co to jest?

GABA, czyli kwas gamma-aminomasłowy, to naturalnie występujący w organizmie neuroprzekaźnik hamujący. Odpowiada za utrzymanie równowagi w układzie nerwowym i działa jak naturalny „hamulec” dla nadmiernej aktywności neuronów.

Dzięki temu pomaga się wyciszyć, rozluźnić i łatwiej zasypiać. GABA stanowi jedno z podstawowych ogniw prawidłowego funkcjonowania mózgu i całego organizmu. Ma wpływ na emocje, sen, koncentrację i samopoczucie.

Warto wiedzieć, że organizm potrafi wytwarzać GABA samodzielnie. Jednak jej stężenie może się zmieniać pod wpływem stresu, diety czy wieku. Dlatego niedobór GABA może wiązać się z większą pobudliwością, problemami z zasypianiem, a nawet stanami lękowymi.

Jak kwas GABA działa w organizmie?

Głównym zadaniem kwasu y-aminomasłowego jest ograniczanie nadmiernej aktywności neuronów, czyli komórek nerwowych. Dzięki temu GABA pomaga wyciszyć organizm, zmniejszyć napięcie i poprawić komfort psychiczny.

W praktyce oznacza to, że GABA:

• reguluje pobudliwość nerwową,
• wpływa na równowagę emocjonalną,
• ułatwia zasypianie i regenerację,
• wspiera procesy poznawcze, takie jak koncentracja i pamięć.

GABA wykazuje działanie hamujące dzięki temu, że wiąże się z receptorami w mózgu i zmniejsza przepływ impulsów nerwowych. W naturalnych warunkach powstaje z kwasu glutaminowego, innego neuroprzekaźnika. Gdy stężenie GABA w organizmie spada, układ nerwowy może działać zbyt intensywnie, co objawia się rozdrażnieniem, problemami ze snem lub zwiększoną wrażliwością na stres.

GABA ma też wpływ na wydzielanie hormonu wzrostu, regulację apetytu i poziom kortyzolu – hormonu stresu.

GABA a stres i napięcie

Podczas stresu organizm działa na najwyższych obrotach. Wzrasta napięcie, szybciej bije serce, a myśli trudno zatrzymać. Właśnie wtedy GABA wchodzi do gry, żeby pomóc się wyciszyć.

Ten neuroprzekaźnik hamuje nadmierną aktywność neuronów i ogranicza wydzielanie kortyzolu – hormonu stresu. W efekcie łatwiej rozluźnić mięśnie, zwolnić gonitwę myśli i odzyskać równowagę.

GABA działa jak naturalny regulator, który pomaga w momentach przeciążenia. Przy jej niedoborze stres może utrzymywać się dłużej, a napięcie trudniej opanować. Dlatego GABA na stres to temat, który coraz częściej pojawia się w kontekście naturalnych metod wspomagania układu nerwowego.

GABA a sen

GABA na sen działa przede wszystkim dzięki działaniu wyciszającemu, które uspokaja układ nerwowy i obniża pobudliwość mózgu. Sprawia, że łatwiej zasypiać, a sen staje się głębszy i bardziej regenerujący.

Wieczorem stężenie GABA w organizmie powinno rosnąć. Gdy wszystko działa prawidłowo, organizm stopniowo się wycisza, a oddech zwalnia. Jeśli jednak niedobór GABA zaburza ten proces, mogą pojawić się problemy z bezsennością, częste wybudzanie i uczucie zmęczenia mimo przespanej nocy.

GABA a koncentracja i pamięć

Choć GABA kojarzy się głównie z wyciszeniem, ma też wpływ na koncentrację i procesy poznawcze. Jak to działa?

W uproszczeniu: gdy w mózgu panuje zbyt duży chaos, trudno się skupić. GABA uspokaja nadmierną aktywność neuronów, co pomaga uporządkować myśli i poprawia przetwarzanie informacji. Dzięki temu łatwiej utrzymać uwagę i szybciej wrócić do zadania, gdy coś Cię rozproszy.

Niedobór GABA może objawiać się trudnością w skupieniu, rozdrażnieniem i zmniejszoną wydajnością umysłową. To dlatego suplementy zawierające GABA czasem stosuje się jako wsparcie w sytuacjach wymagających skupienia i spokoju – na przykład podczas nauki lub pracy pod presją.

Jakie są naturalne źródła GABA?

Organizm potrafi sam wytwarzać kwas y-aminomasłowy, ale możesz wspierać ten proces dietą. Niektóre produkty sprzyjają naturalnej produkcji GABA lub same zawierają jego niewielkie ilości.

Najlepsze naturalne źródła GABA i składników wspierających jego syntezę to:

• fermentowane produkty, np. kimchi, kefir, tempeh,
• brązowy ryż,
• kiełki zbóż i fasoli,
• zielone warzywa liściaste, np. szpinak, brokuły, jarmuż,
• orzechy i nasiona, zwłaszcza migdały i słonecznik,
• zielona herbata, szczególnie matcha.

Warto też zadbać o składniki wspierające produkcję GABA w organizmie – zwłaszcza witaminę B6, magnez i aminokwasy, takie jak kwas glutaminowy. To właśnie z niego organizm tworzy GABA.

Jeśli dieta jest uboga w te składniki lub styl życia zwiększa zapotrzebowanie, pojawia się ryzyko niedoboru GABA. Wtedy można rozważyć dodatkowe wsparcie.

Jak stosować kwas gamma-aminomasłowy?

Suplementacja GABA może być pomocna, gdy organizm nie radzi sobie ze stresem, snem lub koncentracją. Suplementy diety zawierające GABA dostępne są w różnych formach – najczęściej jako kapsułka, rzadziej w proszku lub tabletkach do ssania.

Jak dawkować kwas gamma-aminomasłowy?
Nie ma jednej dawki dla każdego. Często spotykane porcje to 250–750 mg dziennie. W przypadku trudności z zasypianiem zaleca się przyjmowanie GABA pół godziny przed snem. Dla wsparcia w ciągu dnia można stosować mniejsze porcje rano lub w południe – zależnie od potrzeb.

Na co zwrócić uwagę?

• GABA warto łączyć z witaminą B6, która wspiera jego działanie.
• Nie należy łączyć GABA z alkoholem – może to nasilać działanie uspokajające.
• Przyjmowanie GABA może powodować senność lub spowolnienie reakcji – dlatego lepiej nie stosować jej przed prowadzeniem pojazdu.

Zanim zaczniesz suplementować, warto skonsultować się z lekarzem – zwłaszcza jeśli przyjmujesz leki wpływające na układ nerwowy lub cierpisz na schorzenia neurologiczne, jak padaczka.

Badania nad GABA

Nowoczesne badania coraz częściej wskazują na silne powiązania między układem nerwowym, odpornościowym i pokarmowym. Ważną rolę w tej „osi” odgrywa GABA – neuroprzekaźnik, który wspiera wyciszenie, sen i odporność na stres. Co ciekawe, produkują go nie tylko neurony, ale też bakterie jelitowe. Dlatego poznaj nieco więcej faktów na temat kwasu gamma-minomasłowego, które można znaleźć w badaniach naukowych.

Coraz więcej dowodów wskazuje, że działanie GABA nie ogranicza się tylko do redukcji stresu, a jego rola w leczeniu zaburzeń neurologicznych zyskuje na znaczeniu. W przeglądzie badań naukowcy opisali nowe leki przeciwpadaczkowe, które mają zwiększać aktywność GABA w mózgu. Poprzez zahamowanie nadmiernej aktywności neuronów można skutecznie zmniejszyć częstość napadów. Ten sam mechanizm może tłumaczyć pozytywny wpływ GABA na sen i obniżenie napięcia psychicznego [1].

GABA kojarzy się głównie z wyciszeniem i snem, ale jego działanie może być znacznie szersze. Badania pokazują, że może obniżać ciśnienie krwi, działając rozluźniająco na naczynia krwionośne i zmniejszając aktywność układu nerwowego. Może też wspierać regulację glukozy, pomagając trzustce wydzielać insulinę. Co ciekawe, GABA ma również właściwości przeciwzapalne – może zmniejszać stany zapalne towarzyszące chorobom przewlekłym. To sprawia, że staje się interesującym składnikiem dla osób z zespołem metabolicznym, nadciśnieniem czy cukrzycą. Dlatego jeśli obserwujesz symptomy mogące świadczyć o jego niedoborze – nie bagatelizuj tego [2].

Może też działać przeciwnowotworowo, głównie poprzez indukcję apoptozy i zatrzymanie cyklu komórkowego w komórkach nowotworowych. W badaniach wykazano, że zatrzymuje podziały komórek na kluczowych etapach cyklu i zwiększa aktywność białek odpowiedzialnych za ich śmierć. Działanie to zaobserwowano m.in. w komórkach raka jelita grubego, żołądka i wątroby. GABA może również obniżać ekspresję czynników transkrypcyjnych związanych z rozwojem nowotworów. Dzięki tym właściwościom wykazuje potencjał nie tylko w leczeniu, ale i zapobieganiu przerzutom, co czyni go obiecującym wsparciem w terapii onkologicznej [3].

GABA | Podsumowanie

Kwas gamma-aminomasłowy, odgrywa ważną rolę w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Wspiera organizm w radzeniu sobie ze stresem, poprawia jakość snu i może wspomagać koncentrację. GABA dostępna jest zarówno w diecie, jak i w formie suplementów – najczęściej jako kapsułka. Choć zwykle dobrze tolerowana, może wywołać łagodne skutki uboczne stosowania, takie jak senność czy spowolnienie. Dlatego przed rozpoczęciem suplementacji warto skonsultować się z lekarzem.

FAQ

Czy GABA jest bezpieczna?

Dla większości osób GABA jest bezpieczna, szczególnie przy stosowaniu zgodnie z zaleceniami. To substancja naturalnie występująca w organizmie, dlatego zwykle nie powoduje poważnych działań niepożądanych. Problemy mogą pojawić się przy zbyt wysokich dawkach lub długim stosowaniu bez przerwy. Warto skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji.

Jakie są przeciwwskazania do stosowania kwasu GABA?

Suplementacji powinny unikać osoby przyjmujące leki wpływające na układ nerwowy oraz osoby z chorobami neurologicznymi, takimi jak padaczka. Ostrożność zaleca się także w ciąży i podczas karmienia piersią. Przeciwwskazaniem mogą być też zaburzenia pracy wątroby lub nerek. W razie wątpliwości lepiej skonsultować się z lekarzem.

Czy GABA ma jakieś skutki uboczne?

Może powodować senność, lekkie zawroty głowy lub uczucie spowolnienia, zwłaszcza przy wyższych dawkach. Czasem pojawia się też uczucie rozluźnienia, które może wpływać na koncentrację. Objawy zwykle mijają po odstawieniu suplementu. Jeśli są nasilone, nie należy kontynuować stosowania.

Zobacz także

Zioła łagodzące stres – po które sięgnąć?

L-teanina – właściwości, stosowanie

Bibliografia

1. Perucca E, White HS, Bialer M. New GABA-Targeting Therapies for the Treatment of Seizures and Epilepsy: II. Treatments in Clinical Development. CNS Drugs. 2023 Sep;37(9):781-795. 
2. Hou D, Tang J, Feng Q, Niu Z, Shen Q, Wang L, Zhou S. Gamma-aminobutyric acid (GABA): a comprehensive review of dietary sources, enrichment technologies, processing effects, health benefits, and its applications. Crit Rev Food Sci Nutr. 2024;64(24):8852-8874. 
3. Ngo DH, Vo TS. An Updated Review on Pharmaceutical Properties of Gamma-Aminobutyric Acid. Molecules. 2019 Jul 24;24(15):2678.