Choroba Leśniowskiego-Crohna – jakie są jej objawy?

Choroba Leśniowskiego-Crohna to zapalne schorzenie przewodu pokarmowego, które wpływa na codzienne funkcjonowanie. Objawy bywają trudne do rozpoznania, co często opóźnia diagnozę. Z tego artykułu dowiesz się, jakie są możliwe przyczyny i objawy tej choroby, a także jak można wspierać jej leczenie dzięki odpowiedniej diecie. 

Co to jest choroba Leśniowskiego-Crohna?

Choroba Leśniowskiego-Crohna to przewlekłe schorzenie zapalne należące do grupy nieswoistych chorób zapalnych jelit (IBD). Charakteryzuje się nawracającymi stanami zapalnymi, które mogą obejmować dowolny odcinek przewodu pokarmowego – od jamy ustnej aż po odbyt. Najczęściej jednak zmiany dotyczą końcowego odcinka jelita cienkiego (jelita krętego) i jelita grubego.

Proces zapalny w tej chorobie jest głęboki. Oznacza to, że może zajmować wszystkie warstwy ściany jelita. Choroba przebiega z okresami zaostrzeń i remisji, mocno wpływając na jakość życia. Chociaż jej dokładna przyczyna nie została jeszcze w pełni wyjaśniona, wiadomo, że istotną rolę odgrywają tu czynniki genetyczne, środowiskowe i immunologiczne.

Choroba może wystąpić w każdym wieku, choć najczęściej diagnozowana jest u osób młodych, między 20. a 30. rokiem życia. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia są niezwykle ważne dla zapobiegania powikłaniom i poprawy komfortu życia.

Choroba Leśniowskiego-Crohna – przyczyny 

Choroba Leśniowskiego-Crohna jest wynikiem złożonych interakcji między genetyką, środowiskiem oraz układem immunologicznym. Dokładna przyczyna nie została jeszcze w pełni poznana, jednak wskazuje się na kilka kluczowych czynników ryzyka.

• Czynniki genetyczne. Jeśli w rodzinie ktoś choruje na choroby zapalne jelit, ryzyko zachorowania jest większe. Wiele wskazuje na to, że mutacje genów wpływających na działanie układu odpornościowego mogą sprzyjać rozwojowi choroby.
• Nieprawidłowe działanie układu odpornościowego. W chorobie Leśniowskiego-Crohna układ odpornościowy może błędnie atakować bakterie żyjące w jelitach, co wywołuje przewlekły stan zapalny. Taka reakcja może być związana zarówno z genami, jak i czynnikami zewnętrznymi.
• Czynniki środowiskowe. To, gdzie żyjesz i co jesz, ma znaczenie. W krajach rozwiniętych częściej diagnozuje się tę chorobę. Powody mogą obejmować dietę bogatą w przetworzoną żywność, nadużywanie antybiotyków i życie w zbyt sterylnym otoczeniu, co zakłóca naturalną równowagę bakterii w jelitach.
• Styl życia. Palenie papierosów zwiększa ryzyko zachorowania i sprawia, że choroba może przebiegać ciężej. Stres nie powoduje choroby, ale może nasilać jej objawy i wywoływać nawroty.
• Infekcje bakteryjne i wirusowe. Niektóre infekcje w dzieciństwie, zwłaszcza dotyczące układu trawiennego, mogą zwiększać ryzyko rozwoju choroby w dorosłym życiu.

Choroba Leśniowskiego-Crohna – objawy

Choroba Leśniowskiego-Crohna może dawać różne objawy, które zależą od lokalizacji i nasilenia stanu zapalnego. Często są one mylone z innymi problemami trawiennymi, utrudniając postawienie szybkiej diagnozy.

Najczęstsze dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego to:

• Ból brzucha, który zwykle pojawia się w prawej dolnej części jamy brzusznej.
• Przewlekłe biegunki, czasem z domieszką śluzu lub krwi.
• Utrata apetytu i masy ciała.
• Uczucie pełności lub wzdęcia, zwłaszcza po jedzeniu.

Choroba Leśniowskiego-Crohna może wpływać na cały organizm, a jej objawy często wykraczają poza przewód pokarmowy. Do ogólnych symptomów należą gorączka, która może pojawiać się bez innych oznak infekcji, oraz przewlekłe zmęczenie znacznie utrudniające codzienne funkcjonowanie. Niedokrwistość, wynikająca z niedoboru żelaza, również jest częstym problemem towarzyszącym chorobie.

U niektórych pacjentów choroba objawia się pozajelitowo. Mogą występować:

• Zmiany skórne, takie jak rumień guzowaty (bolesne czerwone guzki na skórze).
• Zapalenie stawów, które może dotyczyć dużych stawów, takich jak kolana.
• Problemy z oczami, np. zapalenie spojówek lub błony naczyniowej oka.

Także zmiany w jamie ustnej to częsty, choć rzadziej kojarzony objaw. Mogą wystąpić bolesne afty, owrzodzenia czy obrzęk dziąseł, które bywają jednym z pierwszych sygnałów choroby.

Objawy mogą pojawiać się stopniowo lub nagle. Ich intensywność różni się w zależności od etapu choroby – od łagodnych do bardzo dokuczliwych w okresach zaostrzeń.

Diagnostyka choroby Leśniowskiego-Crohna

Rozpoznanie choroby Leśniowskiego-Crohna bywa trudne, ponieważ jej objawy mogą przypominać inne schorzenia przewodu pokarmowego, takie jak zespół jelita drażliwego czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Diagnostyka wymaga kompleksowego podejścia, które obejmuje wywiad lekarski i szereg badań.

• Wywiad lekarski – szczegółowe pytania o objawy, czas ich trwania, styl życia i historię chorób w rodzinie.
• Badanie fizykalne – ocena brzucha pod kątem bólu, wzdęć czy tkliwości.
• Badania krwi – wykrycie niedokrwistości, podwyższonego CRP lub przyspieszonego OB, które wskazują na stan zapalny.
• Analiza kału – sprawdzenie obecności markerów zapalnych, takich jak kalprotektyna.
• Kolonoskopia – oglądanie wnętrza jelit, pobranie wycinków do badania histopatologicznego.
• Rezonans magnetyczny (MR) lub tomografia komputerowa (TK) – ocena zmian zapalnych, zwężeń lub przetok w jelitach.
• Kapsułka endoskopowa – badanie trudno dostępnych miejsc w jelicie cienkim.
• Testy różnicowe – wykluczenie innych chorób, takich jak infekcje, pasożyty czy inne choroby autoimmunologiczne.

Wczesna diagnostyka jest niezwykle ważna, ponieważ umożliwia szybkie wdrożenie leczenia, które pomaga kontrolować objawy i zapobiegać powikłaniom.

Jakie są metody leczenia? 

Leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna zależy od stopnia zaawansowania choroby, lokalizacji zmian zapalnych oraz nasilenia objawów. Stosowane metody mają na celu złagodzenie objawów, zmniejszenie stanu zapalnego i zapobieganie nawrotom.

1. Farmakoterapia

• Leki przeciwzapalne – takie jak aminosalicylany (np. mesalazyna) czy kortykosteroidy, stosowane w celu zmniejszenia stanu zapalnego.
• Leki immunosupresyjne – azatiopryna, metotreksat lub cyklosporyna pomagają regulować nadmierną reakcję układu odpornościowego.
• Leki biologiczne – preparaty, takie jak infliksymab czy adalimumab, blokują specyficzne białka odpowiedzialne za proces zapalny.
• Antybiotyki – stosowane w przypadku powikłań, takich jak przetoki lub ropnie.

2. Interwencje chirurgiczne

W niektórych przypadkach konieczne jest usunięcie uszkodzonych fragmentów jelit, szczególnie gdy dochodzi do zwężeń, ropni lub przetok. Chirurgia jest stosowana, gdy leczenie farmakologiczne okazuje się niewystarczające.

3. Wsparcie dietetyczne i zmiana stylu życia

• Unikanie produktów nasilających objawy, takich jak tłuste, ostre i przetworzone potrawy.
• Wprowadzenie diety o niskiej zawartości błonnika w okresach zaostrzeń.
• Suplementacja witamin i składników mineralnych, takich jak żelazo, witamina D czy wapń, w przypadku ich niedoborów.

4. Terapie wspomagające

• Regularne konsultacje z dietetykiem.
• Fizjoterapia w przypadku problemów ze stawami.
• Terapia psychologiczna, która pomaga radzić sobie ze stresem związanym z przewlekłą chorobą.

5. Monitorowanie i profilaktyka nawrotów

• Regularne wizyty kontrolne u gastroenterologa.
• Stosowanie zaleceń dotyczących leczenia, nawet w okresach remisji.

Rola diety w leczeniu choroby Leśniowskiego-Crohna

Odpowiednia dieta odgrywa istotną rolę w leczeniu i łagodzeniu objawów choroby Leśniowskiego-Crohna. Chociaż nie jest w stanie wyleczyć choroby, może wspierać organizm w walce ze stanem zapalnym i pomagać w zapobieganiu nawrotom.

W czasie zaostrzeń zaleca się:

• Dietę niskobłonnikową, która zmniejsza ryzyko podrażnień jelit i bólu brzucha.
• Spożywanie lekkostrawnych posiłków, takich jak gotowane warzywa, ryż, chude mięso czy ryby.
• Unikanie tłustych, smażonych i ostrych potraw, które mogą nasilać objawy.

W czasie remisji warto dbać o zróżnicowaną dietę, która wspiera regenerację organizmu:

• Wprowadzanie produktów bogatych w błonnik (np. owoców, warzyw, pełnoziarnistych zbóż) stopniowo i pod nadzorem lekarza.
• Spożywanie zdrowych tłuszczów, takich jak te zawarte w oliwie z oliwek czy orzechach.
• Zwiększanie ilości białka, które wspomaga regenerację tkanek.

Pacjenci z chorobą Leśniowskiego-Crohna często zmagają się z niedoborami witamin i składników mineralnych. Do najczęstszych należą: żelazo, którego brak prowadzi do anemii, witamina D i wapń, niezbędne dla ochrony kości, oraz witamina B12, szczególnie gdy zmiany zapalne obejmują końcowy odcinek jelita cienkiego.

Każdy pacjent może inaczej reagować na określone pokarmy, dlatego prowadzenie dziennika diety jest bardzo pomocne w identyfikowaniu produktów, które nasilają objawy. Do najczęściej problematycznych należą napoje gazowane i alkohol, produkty mleczne u osób z nietolerancją laktozy oraz wysoko przetworzona żywność.

Stała współpraca z dietetykiem pozwala na dostosowanie diety do indywidualnych potrzeb pacjenta. Profesjonalne wsparcie jest szczególnie ważne w przypadku dużych ograniczeń dietetycznych.

Odpowiednia dieta wspiera leczenie farmakologiczne, poprawia samopoczucie i pomaga w zapobieganiu nawrotom choroby.

Jakie mogą wystąpić powikłania?

Choroba Leśniowskiego-Crohna może prowadzić do różnych powikłań, zarówno w jelitach, jak i w całym organizmie. Są to m.in.:

• Zwężenia jelit, które utrudniają przepływ treści pokarmowej i powodują bóle brzucha.
• Przetoki, czyli nieprawidłowe połączenia między jelitami a innymi narządami lub skórą.
• Ropnie, które mogą wymagać drenażu lub operacji.
• Perforacja jelita, czyli przerwanie ściany jelita – groźne dla życia.
• Niedobory witamin i składników mineralnych, takie jak żelazo czy witamina B12.
• Osteoporoza, spowodowana długotrwałym zapaleniem i stosowaniem sterydów.
• Zakrzepica, czyli tworzenie się skrzepów w żyłach.

Dodatkowo leki stosowane w chorobie mogą obniżać odporność i zwiększać ryzyko infekcji.

Badania nad chorobą Leśniowskiego-Crohna

Choroba Leśniowskiego-Crohna to przewlekłe schorzenie zapalne jelit wymagające kompleksowej terapii. Badania wskazują, że dieta może wpływać na kontrolę objawów i wspierać remisję. Odpowiednie strategie żywieniowe pomagają kontrolować stan zapalny jelit i pozytywnie oddziaływać na mikrobiotę jelitową, kluczową dla układu odpornościowego. Dieta eliminacyjna lub przeciwzapalna może korzystnie wpływać na przebieg choroby, choć jej skuteczność jest indywidualna. Poznaj kilka strategii dietetycznych, które mogą wesprzeć zdrowie w tej chorobie:

1. Wielu pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna cierpi jednocześnie na zespół jelita drażliwego, co potęguje objawy trawienne. Dieta low FODMAP, ograniczająca fermentujące cukry, może skutecznie łagodzić wzdęcia, ból brzucha i nieregularne wypróżnienia. Eliminacja produktów jak cebula, czosnek czy niektóre owoce zmniejsza podrażnienie jelit i poprawia komfort życia. Choć nie wpływa bezpośrednio na proces zapalny, redukuje nieprzyjemne objawy. Zaleca się stosowanie pod nadzorem dietetyka, by uniknąć niedoborów i stopniowo wprowadzać dobrze tolerowane produkty [1].
2. Kwasy tłuszczowe omega-3 mogą odgrywać istotną rolę w chorobie Leśniowskiego-Crohna dzięki właściwościom przeciwzapalnym. Badania sugerują, że regularne spożycie pomaga redukować stan zapalny jelit. EPA i DHA z tłustych ryb (łosoś, makrela, sardynki) wspierają funkcjonowanie błony śluzowej jelit i mogą zmniejszać częstość nawrotów. Choć wyniki badań nie są jednoznaczne, suplementacja omega-3 może wspomagać leczenie jako element szerszej strategii dietetycznej [2].
3. Badania na dużych grupach populacyjnych wykazały, że dieta o wysokim potencjale zapalnym zwiększa ryzyko rozwoju choroby Leśniowskiego-Crohna. Spożywanie przetworzonej żywności, tłuszczów trans, cukrów prostych i sztucznych dodatków nasila stan zapalny, sprzyjając zaburzeniom jelitowym. Zdrowa, zbilansowana dieta bogata w warzywa, zdrowe tłuszcze i białko wspiera równowagę mikrobioty jelitowej i zmniejsza ryzyko choroby. Odpowiednie nawyki żywieniowe pomagają utrzymać prawidłową funkcję bariery jelitowej i regulację układu odpornościowego. Profilaktyka przez właściwe odżywianie może być kluczowa w ograniczeniu ryzyka, zwłaszcza u osób z predyspozycjami genetycznymi [3].

FAQ

Jak wygląda życie z chorobą Leśniowskiego-Crohna?

Życie z chorobą Leśniowskiego-Crohna wymaga stałego monitorowania objawów i przestrzegania zaleceń lekarza. Mogą występować okresy zaostrzeń i remisji, dlatego ważne jest unikanie czynników, które mogą nasilać dolegliwości, takich jak stres czy niewłaściwa dieta. Regularne kontrole i odpowiednie leczenie pomagają utrzymać dobrą jakość życia.

Czego nie można jeść przy chorobie Leśniowskiego-Crohna?

W czasie zaostrzeń należy unikać produktów bogatych w błonnik, takich jak surowe warzywa, owoce ze skórką czy pełnoziarniste pieczywo. Tłuste, smażone i wysoko przetworzone potrawy mogą nasilać objawy. Napoje gazowane, alkohol oraz mleko u osób z nietolerancją laktozy również warto wykluczyć z diety.

Jak często występuje choroba Leśniowskiego-Crohna?

Choroba Leśniowskiego-Crohna nie jest częsta, ale jej występowanie wzrasta, zwłaszcza w krajach rozwiniętych. Szacuje się, że dotyczy od 5 do 20 osób na 100 tysięcy. Ryzyko jest większe, jeśli w rodzinie ktoś choruje na zapalne choroby jelit.

Jak zdiagnozować chorobę?

Diagnoza opiera się na wywiadzie lekarskim, badaniach krwi, analizie kału oraz badaniach obrazowych, takich jak kolonoskopia. W niektórych przypadkach stosuje się rezonans magnetyczny lub kapsułkę endoskopową, aby dokładnie ocenić zmiany w jelitach. Ważne jest także wykluczenie innych chorób o podobnych objawach.

Co po zakończeniu leczenia?

Po zakończeniu leczenia konieczne są regularne wizyty kontrolne. Nawet w okresie remisji choroba wymaga monitorowania. Warto też dbać o odpowiednią dietę i styl życia, które mogą pomóc uniknąć nawrotów. Leczenie farmakologiczne może być kontynuowane, jeśli zaleci to lekarz.

Zobacz także

Choroba Leśniowskiego- Crohna – objawy, przyczyny i leczenie

Czym jest dieta low FODMAP i jak wpływa na układ trawienny?

Bibliografia

1. Caio G, Lungaro L, Caputo F, Zoli E, Giancola F, Chiarioni G, De Giorgio R, Zoli G. Nutritional Treatment in Crohn’s Disease. Nutrients. 2021 May 12;13(5):1628.  
2. Martínez-García RM, Jiménez-Ortega AI, Salas-González MD, Peral-Suárez Á, Ruiz Martínez P. Papel de la dieta en la prevención y el desarrollo de la enfermedad de Crohn [Role of diet in the prevention and development of Crohn’s Disease]. Nutr Hosp. 2024 Sep 23;41(Spec No3):57-61. Spanish. 
3. Lo CH, Lochhead P, Khalili H, Song M, Tabung FK, Burke KE, Richter JM, Giovannucci EL, Chan AT, Ananthakrishnan AN. Dietary Inflammatory Potential and Risk of Crohn’s Disease and Ulcerative Colitis. Gastroenterology. 2020 Sep;159(3):873-883.e1.