Probiotyki – właściwości i zastosowanie 

Pęd życia i nieprawidłowa dieta uboga w różnorodne i nieprzetworzone produkty przyczynia się do do niekorzystnych zmian w mikrobiomie jelitowym. Te zmiany mogą prowadzić do obniżonej odporności, biegunek, zaparć i wielu innych poważnych chorób. Na szczęście w żywności możemy znaleźć substancje, które korzystnie wpłyną na zdrowie i poprawią stan mikrobiomu jelitowego. Ponadto możemy wzbogacić codzienną dietę w odpowiednie probiotyki, które ze względu na swoje lecznicze właściwości ciągle zyskują na popularności. Ale czy wiesz w jakich przypadkach należy zastosować probiotyk, jaki wybrać i jak długo go stosować? Jeśli nie, to ten artykuł jest dla Ciebie.

Czym są probiotyki i prebiotyki?

Bywa, że probiotyki są mylone z prebiotykami. Nie jest w tym nic dziwnego, ponieważ obie te nazwy są do siebie bardzo podobne. Należy jednak pamiętać, że probiotyki znacznie różnią się od prebiotyków.

Prebiotyki są substratami, które są wykorzystywane przez mikroorganizmy znajdujące się w naszych jelitach i nie mogą być trawione przez układ pokarmowy. Aktualnie wyróżniamy wiele rodzajów prebiotyków, które naturalnie występują w żywności, a w tym na przykład:

• oligosacharydy (występujące między innymi w burakach, czosnku, szparagach, miodzie, pszenicy, mleku ludzkim i krowim, soi, sake, nasionach roślin strączkowych),
• polisacharydy (występujące między innymi w czosnku, cebuli, mąkach, ziarnach i nasionach roślin strączkowych),
• poliole (występuje między innymi w mleku),
• związki polifenolowe (zawarte na przykład w kawie i herbacie).

Probiotyki to natomiast żywe kultury bakterii lub drożdży, które mają przede wszystkim na celu modyfikację składu i funkcji mikroorganizmów. Te działanie ma przynieść konkretny efekt zdrowotny. Każdy probiotyk może przynosić inne korzyści, dlatego przyjmowanie pierwszego lepszego probiotyku wcale nie musi przynieść nam zdrowia.

Probiotyki możemy znaleźć w żywności (kiszona kapusta i ogórki, kombucha, żywność fermentowana), preparatach probiotycznych i suplementach diety.

Probiotyki – właściwości

Probiotyki są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, ponieważ odpowiadają między innymi za:

• produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych,
• zapobieganie kolonizacji jelit przez patogeny,
• regenerację nabłonka jelit,
• regulację pasażu jelitowego,
• produkcję witamin,
• metabolizm soli żółciowych,
• neutralizację substancji potencjalnie rakotwórczych,
• regulację gospodarki hormonalnej,
• wsparcie odporności.

Probiotyki na problemy z jelitami

Korzystne działanie probiotyków zostało potwierdzone w wielu badaniach. Znajdują one zastosowanie między innymi w problemach z jelitami.

Zespół jelita drażliwego jest jednym ze schorzeń przewodu pokarmowego. Może objawiać się biegunkami, wzdęciami, bólem brzucha i dyskomfortem w jamie brzusznej. U osób z zespołem jelita drażliwego obserwuje się zmniejszenie ilości niektórych bakterii (np. Lactobacillus i Bifidobacterium), a innych zwiększenie (np. Escherichia coli, Streptococcus). Dzięki zastosowaniu odpowiedniej probiotykoterapii możemy:

• poprawić jakość życia chorego,
• zmniejszyć nasilenie objawów,
• minimalizować bóle brzucha, zaparcia i biegunki.

Nietolerancja laktozy jest problemem, który występuje coraz częściej wśród ludzi. Osoby z nietolerancją laktozy skarżą się na biegunki, bóle brzucha, wzdęcia i dyskomfort po spożyciu pokarmów mlecznych. Okazuje się jednak, że dodanie do mleka Bifidobacterium longum i Lactobacillus acidophilus, powoduje, że mleko jest często dobrze tolerowane przez osoby z nietolerancją laktozy. Co ważne, jest coraz więcej badań, które przedstawiają rolę probiotyków w łagodzeniu dolegliwości, jakie występują po spożyciu produktów mlecznych u osób, które mają nietolerancję laktozy.

Probiotyki w leczeniu biegunek

Biegunka jest bardzo powszechną dolegliwością, która często uniemożliwia nam bezstresowe i komfortowe funkcjonowanie. Objawami biegunki jest zwiększona liczba wypróżnień, niekiedy zwiększona objętość stolców oraz zmiana konsystencji na papkowatą, półpłynną lub płynną. Nieleczona biegunka może doprowadzić do odwodnienia, niedoborów elektrolitów, witamin, składników mineralnych i ubytku masy ciała.

W leczeniu biegunek wykorzystuje się probiotykoterapię. Zanim jednak przystąpi się do leczenia należy ustalić przyczynę tej dolegliwości, ponieważ bez tego może się okazać, że plan leczenia jest dla nas nieodpowiedni.

Rozpoznaje się różne typy biegunek, które wymagają innego postępowania. Wyróżniamy biegunkę:

• alergiczną,
• wywołaną stresem,
• podróżnych,
• spowodowaną zatruciem pokarmowym,
• polekową,
• infekcyjną.

Przyczyną biegunki w każdym z wyżej wymienionych przypadków może być dysbioza jelitowa. Ponadto biegunki mogą również doprowadzić do dysbiozy. Dysbioza to stan, w którym doszło do zaburzeń w mikrobiocie jelitowej.

W przywróceniu odpowiedniego środowiska w jelitach mogą pomóc nam probiotyki, które:

• tworzą barierę ochronną dla nabłonka jelitowego, dzięki czemu zapobiegają działaniu patogenów,
• pomagają w pozbywaniu się toksyn produkowanych przez niektóre patogeny,
• neutralizują wolne rodniki,
• wytwarzają substancje, które neutralizują patogeny,
• wspierają układ odpornościowy,
• pomagają w utrzymaniu odpowiedniego środowiska w jelitach.

Jednak aby probiotyk mógł działać prawidłowo, powinien być odpowiednio dobrany. Przy biegunkach zastosowanie znajdują takie szczepy jak na przykład: Saccharomyces boulardii, Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus plantarum i Lactobacillus paracasei.

Probiotyki, a alergie

Alergie obserwuje się coraz częściej wśród populacji krajów rozwiniętych. Wszystko za sprawą nieodpowiedniej diety, stresu i zanieczyszczeń środowiska. Te wszystkie zmiany powodują znaczące modyfikacje w naszym mikrobiomie jelitowym, co może skutkować rozwojem wielu poważnych chorób.

Probiotyki znajdują również zastosowanie w przypadku alergii. Ponadto, coraz więcej badań pokazuje wpływ zaburzonego mikrobiomu jelitowego na częstość i intensywność występowania alergii. Probiotyki mogą wpływać na funkcje układu odpornościowego i zwiększać szczelność jelit, dzięki czemu będą zapobiegać alergiom.

Probiotyki w leczeniu infekcji intymnych

Odpowiednio dobrany probiotyk może zapobiegać nawracaniu infekcji intymnych. U osób z częstymi infekcjami intymnymi można zaobserwować zwiększenie uropatogenów. Zaobserwowano jednak, że wysoka zawartość w pochwie bakterii Lactobacillus crispatus przyczynia się do zmniejszonej liczby nawrotów zakażeń układu moczowego.

Probiotyki mogą również przywracać odpowiednią równowagę w drogach moczowych, dzięki czemu zapobiegają nawrotom infekcji.

Czy probiotyki są pomocne w leczeniu otyłości?

Istnieje coraz więcej danych, które potwierdzają korzystny wpływ probiotyków w leczeniu otyłości. Mowa tu głównie o szczepach Lactobacillus: casei, gasseri, rhamnosus, plantarum i Bifidobacterium longum. Szczepy te powodują obniżenie BMI i zawartości tkanki tłuszczowej w ustroju. Oczywiście należy pamiętać, że sama w sobie probiotykoterapia jest tylko częścią drogi w leczeniu otyłości, ponieważ wlicza się do tego również aktywność fizyczna, prawidłowa dieta i często psychoterapia.

Czy można przyjmować probiotyki w ciąży?

Probiotyki mogą być stosowane zarówno przez kobiety, które są w ciąży, ale również przez kobiety karmiące. Ciąża jest okresem znacznych zmian w organizmie kobiety, które często przyczyniają się do nasilonego stresu, który negatywnie wpływa na mikrobiom jelitowy matki, a następnie dziecka.

Dziecko ,,dostaje’’ swój mikrobiom jelitowy podczas porodu naturalnego. Są to głównie bakterie z rodzaju Lactobacillus. Natomiast dziecko urodzone przez cięcie cesarskie swój pierwszy kontakt z bakteriami ma na przykład poprzez skórę matki i personelu. To przyczynia się do innego składu w mikrobiomie maluszka. Dlatego probiotykoterapia jest wręcz wskazana dla dzieci, które przyszły na świat drogą cięcia cesarskiego.

Probiotykoterapia przy antybiotyku

Antybiotyki mają na celu niszczenie bakterii, które znajdują się w naszym organizmie – zarówno tych dobrych, jak i złych. Dlatego przy każdej antybiotykoterapii powinniśmy stosować probiotykoterapię, która będzie zapobiegać niekorzystnym zmianom w mikrobiomie jelitowym.

Probiotyki powinniśmy zacząć przyjmować wraz z zaczęciem antybiotykoterapii. W sytuacji, gdy probiotyki przyjmowaliśmy przed antybiotykoterapią, najlepiej zapytać się swojego lekarza prowadzącego czy nie potrzebujemy innych probiotyków oraz czy nowy probiotyk nie będzie wchodzić w interakcje z tym, który już przyjmujemy.

Podczas antybiotykoterapii należy pamiętać, aby nie łączyć jej wraz z probiotykiem. Najlepiej zachować odstęp kilku godzinny.

W jaki sposób stosować probiotyki?

Przyjmowanie probiotyków nie jest skomplikowane i jest podobne do przyjmowania innych suplementów. Bardzo ważne aby przed zaczęciem stosowania konkretnego probiotyku dokładnie przeczytać etykietę, która powie nam w jakiej formie należy przyjmować produkt oraz jak go przetrzymywać. Zdarza się, że na etykiecie są zawarte informacje z czym nie powinniśmy łączyć probiotyków i tego powinniśmy bardzo przestrzegać, ponieważ w innym wypadku mogą nie przynieść zamierzonego rezultatu.

Jak długo powinno się stosować probiotyki?

Kuracja probiotykami nie powinna trwać krócej niż 3 miesiące. Bywa jednak, że kuracja trwa o wiele dłużej, bo w niektórych przypadkach 6 miesięcy i dłużej. Wszystko zależne jest od tego jakie rezultaty chcemy osiągnąć. Najczęściej decyzję o tym jak długo i kiedy brać probiotyk podejmuje lekarz.

Jakie są rodzaje probiotyków?

Na rynku występuje wiele rodzajów probiotyków i każdy z nich ma określony zakres działania i wskazań do zastosowania. Należy pamiętać, że inne probiotyki znajdą zastosowanie w biegunkach, a inne w zaparciach i otyłości.

Nie ma jednak wątpliwości co do stosowania kiszonek, zawierających bakterie kwasu mlekowego, które bardzo korzystnie wpływają na funkcjonowanie organizmu.

Szczepy probiotyczne

Przykładowe rodzaje szczepów i ich zastosowanie:

• Szczepy probiotyczne, które zmniejszają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych:
• Bifidobacterium bifidum W23 – poprawa gospodarki węglowodanowej, zmniejszenie obwodu pasa i stężenia homocysteiny;
• Lactobacillus gasseri SBT2055 – zmniejszenie BMI;
• Bifidobacterium animalis subsp. lactis 420 – zmniejszenie zawartości tłuszczu w organizmie i masy ciała;
• Lactobacillus casei W8 – poprawa gospodarki lipidowej;
• Szczepy probiotyczne stosowane w leczeniu zespołu jelita nadwrażliwego:
• Bifidobacterium bifidum MIMBb75 – poprawa jakości życia, zmniejszenie nasilenia biegunek i zaparć;
• Lactobacillus rhamnosus NCIMB 30174 – zmniejszenie nasilenia ogólnych objawów;
• Szczepy probiotyczne stosowane w przypadku biegunek:
• Lactobacillus paracasei B 21060 – zastosowanie przy ostrej biegunce u dorosłych;
• Lactobacillus plantarum 299v – zapobieganie w występowaniu biegunki spowodowanej przez zakażenie Clostridium difficile;
• Saccharomyces boulardii CNCM 1-745 – zapobieganie biegunce poantybiotykowej;

Literatura:

1. Guazzelli Marques C, de Piano Ganen A, Zaccaro de Barros A, Thomatieli Dos Santos RV4, Dos Santos Quaresma MVL.  Weight loss probiotic supplementation effect in overweight and obesity subjects: A review. Clin Nutr. 2019 Apr 3. pii: S0261-5614(19)30148-7. doi: 10.1016/j.clnu.2019.03.034.
2. Gałęcka M. Nawracające infekcje. Wydawnictwo Galaktyka, 2019
3. Adamczyk M., Dudzicz S., Więcek A.: Zakażenie Clostridioides difficile — co jest ważne dla lekarza rodzinnego? 2020, 14: 234-244.
4. Cheng L.H., Liu Y. W., Wu C. C.: Psychobiotisc in mental health, neurodegenerative and neurodevelopmental disorders. 2019, 27: 632-648.
5. Kulak M.: Rola mikrobioty jelitowej w patofizjologii i profilaktyce różnych schorzeń układu pokarmowego. 2020, 14: 73-87.